Syksta Niklewska

---

Życiorys

Waleria Niklewska przyszła na świat w rodzinie, która prowadziła działalność krawiecką oraz zarządzała kamienicą. Urodziła się 5 grudnia 1914 roku w Brodnicy, jako córka Filipa Niklewskiego i Leonardy z d. Balewskiej. Niestety, jej ojciec zmarł w 1918 roku, co wpłynęło na dalszy rozwój jej życia. W 1934 roku ukończyła Prywatne Gimnazjum Żeńskie w Brodnicy. W tym samym roku dołączyła do Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, które miało swoją placówkę w jej rodzinnym mieście. W zgromadzeniu przyjęła imię zakonne Syksta.

Po zakończeniu postulatu oraz nowicjatu, siostra Syksta została skierowana na studia z socjologii i etnografii w Wyższym Katolickim Studium Społecznym w Poznaniu. Mieszkała wówczas w domu swojego zgromadzenia znajdującym się na ulicy Stromej. Po zajęciu Polski przez Niemców w 1939 roku, trafiła do Warszawy, gdzie zamieszkała w klasztorze Służebniczek przy ul. Nowogrodzkiej 49. To właśnie tam znajdował się Dom Katolicki „Roma”. Wykonywała tam pracę jako kasjerka w kuchni oraz w magazynach Rady Głównej Opiekuńczej, a także pełniła funkcję księgowej w Archidiecezjalnym Związku „Caritas”. W trakcie okupacji zaangażowała się w kolportaż prasy podziemnej.

W latach 1942–1943, będąc księgową i wychowawczynią w domu dziecka w Czersku, siostra Syksta ukrywała siódemkę dzieci pochodzenia żydowskiego. W styczniu 1944 roku prowadziła punkt finansowy dla jednostki Armii Krajowej „Józio”. Po zakończeniu wojny, swoją działalność kontynuowała we Wronkach w domu dziecka i w Pleszewie, gdzie pracowała jako nauczycielka w prywatnej szkole szycia. Śluby wieczyste złożyła w 1945 roku, a w 1946 ukończyła studia w Poznaniu, broniąc pracę dyplomową zatytułowaną „Studium socjologiczne wsi łowickiej Retki”. W maju 1947 roku wróciła na Nowogrodzką w Warszawie, gdzie zaczęła pracować jako księgowa i intendentka w Domu Akcji Katolickiej im. papieża Piusa XI. Miejsce to było, między innymi, ważnym punktem kontaktowym z biskupem Czesławem Kaczmarkiem, który często zatrzymywał się w klasztorze podczas wizyt w stolicy.

Niestety, okoliczności te posłużyły władzom państwowym do wciągnięcia siostry Syksty w intrygę przeciwko bp. Kaczmarkowi. Po jego aresztowaniu w 1951 roku, do klasztoru przybył skarbnik kurii kieleckiej, ks. Jan Danilewicz, prosząc siostrę o pomoc w ustaleniu miejsca uwięzienia ordynariusza. Udało się ustalić, że biskup był przetrzymywany na Mokotowie. Kiedy ks. Danilewicz również został aresztowany, siostra zauważyła, że jest pod obserwacją i szpiegowaniem. Aresztowanie siostry nastąpiło 6 lutego 1952 roku, na podstawie artykułu 7 Małego Kodeksu Karnego. Została umieszczona w areszcie na Rakowieckiej w Warszawie.

W areszcie siostra Syksta przebywała w trudnych warunkach, wspólnie z dwoma innymi osobami. Systematycznie ograniczano jej swobody, a nocą była budzona poprzez włączanie i wyłączanie światła. Racje żywnościowe były niewystarczające, a czasem wręcz niestrawne. Oprócz tego, była poddawana częstym i długim przesłuchaniom, padając ofiarą zimna oraz nieludzkich warunków, przez co zdrowie siostry skrajnie się pogorszyło. Nie udzielono jej informacji o śmierci matki, a celowo próbowało się złamać ją zarówno fizycznie, jak i psychicznie, co skutkowało znacznym spadkiem masy jej ciała do 35 kg.

Siostra podpisała protokół kończący śledztwo pod koniec sierpnia 1953 roku, gdyż zaczęto ją dokarmiać, z możliwym dodatkiem substancji tuczących do żywności. Przygotowania do wytoczenia jej sprawy przed sądem nadzorował osobiście zbrodniarz stalinowski, płk Józef Różański. Siostra mogła zeznawać według ściśle określonego scenariusza, na życzenie Różańskiego, który chciał, aby oskarżyła Dom Akcji Katolickiej jako ośrodek koordynujący działalność szpiegowską. Siostra kategorycznie odmówiła, a jej świadkiem obrony miał być ksiądz Jan Czuj.

Podczas trzeciego dnia procesu, zeznawała przeciwko bp. Kaczmarkowi, którego oskarżano o domniemane szpiegostwo na rzecz Stanów Zjednoczonych. Zmuszona przez okoliczności, przyznała się do stawianych jej zarzutów, co miało miejsce pod przymusem i szykaną. Wyrok zapadł 22 września 1953 roku. Siostra Syksta została skazana na pięć lat więzienia w zawieszeniu oraz utratę praw obywatelskich na dwa lata, a także przepadek mienia. Władze przyjęły jej przyznanie się jako dowód na rzekomą winę wynikającą z dyscypliny kościelnej. Po zakończeniu procesu została zwolniona z aresztu. Jednak w dalszym ciągu była namawiana do opuszczenia zgromadzenia oraz oferowano jej posadę w ministerstwie.

Rehabilitację uzyskała dopiero w 1957 roku. W 1992 roku potwierdzono jej status w Urzędzie do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Miesiące spędzone w areszcie odbiły się na jej zdrowiu, co wymagało długotrwałej opieki lekarskiej. Siostra Syksta pełniła różne funkcje w klasztorach w Pleszewie, Aleksandrowie, Gnieźnie, Kcyni, Borku Wielkopolskim, Brodnicy i Poznaniu. W 1985 roku, pod kierunkiem prof. Jerzego Kłoczowskiego, opublikowała historię swojego zgromadzenia w regionie Wielkopolski w czasie II wojny światowej.

Syksta Niklewska zmarła w Pleszewie 11 września 2000 roku. Została pochowana w tym samym mieście, pozostawiając po sobie dziedzictwo niezłomności w obliczu przeciwności losu.

Bibliografia naukowa zakonnicy

– W.S. Niklewska, „Służebniczki Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (Pleszew)”, [w:] Studia i materiały do historii chrześcijaństwa w Polsce. Żeńskie zgromadzenia zakonne w Polsce 1939–1947, t. 3, Lublin 1985.

---

Oceń: Syksta Niklewska

---